Czechy. Instrukcja obsługi

„Po niemiecku Praga jest rodzaju nijakiego. Ale po czesku to dama. Nic więc dziwnego, że zrobiono z niej latawicę. Choć nie była tak ogromna jak Paryż, to Czechom wydawała się nieprzenikniona. Czasem okrutna, wybredna i zimna. Nieraz można było odnieść wrażenie, że woli przeciwników niż szacownych czcicieli. Niemal z rozkoszą gnębiła swoich wieśniaków”.

Książka Grušy opowiada o czeskiej historii (zwłaszcza niedawnej) oraz o czeskich mitach i legendach. Ale także o ciemnych stronach przeszłości tego kraju, o czeskich kompleksach, „trupach w szafie” i zdarzeniach, o których dziś – mimo wolności słowa – mówi się tam raczej niechętnie. To także opowieść wspaniałego erudyty i człowieka obdarzonego ogromną wiedzą, napisana ze swadą, z czeskim poczuciem humoru i autoironią, pełna zabawnych gier słów i poetyckich obrazów. A jednocześnie można jeździć po Czechach, trzymając ją na kolanach, bo spełnia także niemal wszystkie wymogi typowego przewodnika.

„Literacki przewodnik Grušy po Czechach (i Morawach) bywa irytujący, ale jego intelektualna siła jest niepodważalna. Wydobywa na wierzch historyczne dziedzictwo czeskiej myśli liberalnej, krytykując każdy przejaw „zginania karku” – przed formą, władzą i narodowymi fobiami”.
Kacper Szulecki, „Kultura Liberalna”

„Czechy. Instrukcja obsługi” jest w najwyższym stopniu przekonującym dowodem, jak mało o czeskiej kulturze i literaturze wiemy, jakie – nam nieznane – skarby się w nich kryją.
Włodzimierz Kalicki „Gazeta Wyborcza”, „Duży Format”

Jiří Gruša jest jednym z najważniejszych czeskich pisarzy drugiej połowy XX wieku. Podczas krótkiej odwilży (1964–1965) należał do założycieli (m. in. z Václavem Havlem) jednego z najciekawszych pism literackich „Tvář”. Po likwidacji pisma publikował pod pseudonimem głównie przekłady i recenzje. W okresie demokratyzacji Praskiej Wiosny 1968 roku był współzałożycielem innego ważnego pisma literackiego „Sešity pro mladou literaturu”. Po wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji również zostało ono zlikwidowane, a sam pisarz otrzymał zakaz publikacji.

Na początku lat 70. ub. w. wraz z Ludvíkiem Vaculíkiem i Ivanem Klímą stworzył pierwsze i najważniejsze wydawnictwo niezależne, działające poza zasięgiem cenzury – „Petlice” (Skobel). Za to, a także za swoją działalność w ramach opozycyjnej Karty 77 był wielokrotnie więziony. W 1980 roku otrzymał zgodę władz na wyjazd na stypendium literackie do USA, ale w trakcie pobytu za granicą został pozbawiony obywatelstwa czechosłowackiego. Osiadł w Niemczech, gdzie pracował między innymi jako pisarz miejski w Bonn, tłumaczył i pisał teksty literackie oraz aktywnie działał w środowisku czechosłowackiej emigracji politycznej. Do kraju mógł wrócić dopiero po aksamitnej rewolucji 1989 roku. Jest autorem kilku tomów wierszy oraz powieści i zbiorów esejów, za które otrzymał najważniejsze czeskie nagrody literackie.